Het is ergens rond oktober 2007 dat ik in de bus zit van mijn ouderlijk dorp naar Groningen. Een paar weken daarvoor heb ik besloten om tijdelijk te stoppen met studeren, omdat ik me zowel geestelijk als lichaam erg slecht voel. Het halfjaar daarvoor heb ik een hele gelukkige periode gehad tijdens het lopen van een stage in Beijing, China. Echter heel plotseling ging daarna het spreekwoordelijke licht bij me uit en kwam ik tot wat ze bij gebrek aan een betere verklaring noemen een “zenuw-inzinking”.

Die dag zit ik in de bus naar Groningen en is er verder niks bijzonders aan de hand. Niets anders dan hoe ik me de dagen daarvoor ook voelde. Plots ervaar ik echter een soort ruimte om mijn gedachten heen. Een ruimte die letterlijk de ervaring van mezelf verruimt. Heel duidelijk ervaar ik opeens dat ik gedachten in mijn hoofd denk, maar dat ik niet die gedachten ben. Ik ben me bewust van die gedachten, maar ik ben het niet. Ik zit er niet meer aan vast.

Door middel van het lezen van spirituele-boeken kom ik erachter dat dit een moment is van Zelf-realisatie of zoals ze dat in de Zen-traditie noemen een moment van “Satori”.

Waar gaat Zelf-realisatie nou precies over?

Alhoewel het woord Zelf-realisatie al enigszins uitlegd waar het naar verwijst kan ik me voorstellen dat het toch nog vragen oproept. Het woord realiseren betekent zoiets als dat je je bewust wordt, je realiseert je iets. Je zou ook kunnen zeggen dat je je iets herinnert. Iets wat je vergeten was, maar nu weer weet. Het woord Zelf verwijst naar onze eigen innerlijke ervaring iets of iemand te zijn. Het is onze identiteit. Wie je bent.

De vraag die vervolgens naar boven kan komen is: Hoezo moet ik erachter komen wie ik ben? Dat weet ik toch al? Ik ben een mens hierop Aarde, met een fysiek lichaam, een persoonlijkheid, met een familie, vrienden, ik heb een naam, mijn geschiedenis, mijn werk, mijn voorkeuren en meningen etc.

Dat klopt en dat zal ook zo blijven in dit leven. Maar Zelf-realisatie wijst naar de ervaring dat je erachter komt meer te zijn dan dat alleen. Want alles wat je denkt te zijn of over jezelf weet, is uiteindelijk niet je échte identiteit. Niet je allerdiepste essentie.

Spiritueel ontwaken

In spirituele boeken wordt de ervaring van Zelf-realisatie ook wel “spiritueel ontwaken” genoemd. Je komt er plots of geleidelijk achter dat je meer bent dan dat je dacht te zijn. Je oude identiteit, wat we ons ego of persoonlijkheid kunnen noemen, verschuift daarmee naar de achtergrond en meer centraal komt onze nieuwe identiteit te staan. Hetgeen wat zich bewust is van het ego. In deze zelfde boeken wordt dit vaak “de waarnemer” of “de observator” genoemd. Het zijn echter gewoon andere woorden voor bewustzijn.

Anders gezegd zou je ook kunnen zeggen dat je je bewust wordt dat je vaak gevangen zit in je hoofd. In je denken. Je hebt je geïdentificeerd met die stem in je hoofd, die onophoudelijk blijft praten en denken. Ontwaken betekent dat je je bewust wordt van deze stem en ziet dat je deze stem niet bent. Dat het niet je ware identiteit is, dat je meer bent dan dat. Dat je je gedachten kan observeren en er niet aan vast hoeft te zitten.

Jezelf ervaren als ruimte

Leuk verhaal, zal je nu misschien denken en fijn om te weten dat ik niet mijn gedachten ben, maar wie of wat ben ik dan wel? Die vraag is niet te beantwoorden met een woord, maar om toch zo duidelijk mogelijk te zijn, kan ik zeggen dat het ervaren van je diepste essentie een ervaring is van “ruimtelijkheid”.

Je ervaart jezelf als een persoon met gedachten, emoties en gevoelens in een fysiek lichaam, maar daarom heen ervaar je ook een ruimte en diepe stilte in jezelf die voorbij het persoonlijke gaat. Je ervaart jezelf als meer dan alleen datgene wat je dacht te zijn. Je ervaart dat dit slechts de oppervlakte is van wie je bent.

Wat zijn de voordelen van Zelf-realisatie?

Op het moment dat je tot Zelf-realisatie komt, ervaar je steeds meer ruimte en stilte in jezelf en in je leven. Wat betekent dat concreet in de praktijk?

• Je zit minder vast aan je gedachten.
• Je wordt minder heen en weer geslingerd door emoties en gevoelens.
• Je kan helderder zien en weet beter wat je wel en niet wil.
• Je kan beter nadenken.
• Je kan ook stoppen met nadenken wanneer het geen nut heeft.
• Je bent minder snel geïrriteerd. Je ervaart meer compassie.
• Je bent minder gestrest, reactief en vluchtig. Je kan beter je rust bewaren en afstand nemen en vervolgens bepalen wat je het beste kan doen in een lastige situatie.
• Je voelt je meer verbonden met de Wereld, met mensen, met de natuur en het grotere geheel.

De volgende stap in onze evolutie

Naast spirituele boeken en Zen is het woord Zelf-realisatie denk ik vooral bekend door de psychiater Abraham Maslow. Hij zette Zelf-realisatie bovenaan in zijn welbekende Piramide van Maslow en ik denk dat dat terecht is. Voordat je jezelf de vraag gaat stellen wie ben ik eigenlijk en jezelf op het allerhoogste niveau wil ontwikkelen is het belangrijk dat je een bepaalde stabiele basis hebt gecreëerd in je leven en het nodige hebt meegemaakt aan levens-ervaring.

Tegelijk, hoeft dit helemaal niet zo te zijn en zijn het vaak de mensen die in de meeste lastige situaties zitten zoals crisis, depressie of ziekte, die tot bewustwording komen van zichzelf. Zij worden door deze situaties zeg maar gedwongen erachter te komen wie ze meer zijn dan hun gedachten.

In Nederland hebben we echter een relatief hoge standaard gecreëerd qua levens-omstandigheden. Qua materiele welvaart zijn er weinig mensen die écht moeten vechten om te overleven. Dit zorgt er voor dat steeds meer mensen op zoek gaan naar de antwoorden op de diepere levens vragen.

Zelf-realisatie is daarom voor steeds meer mensen de volgende stap. Sterker nog, ik geloof dat steeds meer mensen in Nederland toe zijn om deze stap te maken of er al mee bezig zijn. Steeds meer mensen willen namelijk bewuster leven, dan wel uit nood gedwongen, dan wel uit vrije keuze. Ze willen zich verder ontwikkelen.

Vanuit het grotere geheel is Zelf-realisatie, oftewel het ontdekken van je diepste essentie, in ieder geval de volgende stap in onze ontwikkeling als mensen.

De volgende stap in onze evolutie als mensheid hierop de planeet Aarde.

Elke donderdag geef ik een training over Zelf-realisatie: “Wees je diepste essentie” in De Bewustzijn School in Amsterdam, bekijk de agenda van Zensitivity

Image by Foundry Co from Pixabay