Wat is een allergie?

Wat is een allergie en hoe kom je er aan

Wat een allergische reactie doet: deze geeft een signaal van “gevaar” richting het afweersysteem op bepaalde stoffen wat buiten het lichaam rondhangt of wat men binnenkrijgt. Normaal reageert men niet op zo’n dergelijke signaal. Het afweersysteem zoals het al zegt is bedoeld om stoffen die niet in het lichaam horen, te vernietigen.

Bij een allergische aanval wordt een signaal afgegeven tegen stoffen waarbij een reactie hierop niet hoort op te treden, zoals bijvoorbeeld voeding, dieren, stof in de lucht of stuifmeel. Het valse alarm, geeft een signaal richting het afweersysteem, wat een afweerreactie creëert in het lichaam en dit uit zich in bepaalde klachten zoals niezen, jeuk, benauwdheid, galbulten, zwelling of eczeem.

Allergie is eigenlijk een enorm ingewikkeld probleem. Om dit goed te kunnen begrijpen is de kennis nodig van de belangrijkste termen in de allergie.

Wat zijn dan allergenen?

Wat men onder allergenen gestaan: dit zijn bepaalde stoffen die in staat zijn bij sommige mensen een allergische reactie op te wekken. Momenteel zijn er vele duizenden allergenen bekend. Dit zijn de meest voorkomende allergenen:

• Allergenen die ontstaan bij contact met de huid (o.a.: metalen, conserveringsmiddelen in cosmetica, rubber, planten, dieren)
• Insektengif (als je gestoken wordt door bijvoorbeeld bije of wespen)
• Geneesmiddelen (reactie op o.a. penicilline)
• Huisstofmijt (uitwerpselen van bijvoorbeeld vlooien ed)
• Licht (licht overgevoeligheid, zon)
• Luchtwegallergenen (reactie op o.a.: huisstofmijt, stuifmeel van bomen en planten, huidschilfers van huisdieren)
• Stof (voornamelijk huisstof)
• Voedingsmiddelen (reactie op o.a.: koemelk, pinda, ei, noten…)

Wat is sensibilisatie

Als iemand in staat is ergens allergisch op te reageren, moet deze persoon wel eens eerder in contact zijn geweest met desbetreffende specifieke allergeen. Het afweersysteem heeft na dat contact (en meestal vele contacten) de mogelijkheid ontwikkeld om in het vervolg met een allergie te reageren: dit noemt men dan allergische sensibilisatie.

In feite herkent het immuunsysteem die stof als een ‘vijand’ zoals een virus of een bacterie en reageert dus onnodig met ontsteking. Voor sommige stoffen is het makkelijker een allergie op te bouwen dan voor andere. Niet iedereen heeft dezelfde aanleg voor het ontwikkelen van een allergie. Soms kan het heel lang duren voordat een allergie ontstaat. Mensen kunnen soms vele jaren zonder problemen in contact komen met een bepaalde stof en dan plotseling een allergie ontwikkelen, leeftijd speelt hier geen rol. Waarom dat zo is, is men nog niet over uit.

Welke typen allergieën

De belangrijkste allergische reacties zijn:

• type 1 oftewel de directe type allergie
  Bij deze allergie ontstaan de klachten al vrij snel: van enkele minuten tot enkele uren na blootstelling aan het allergeen. Bij de type 1 reactie wordt door het lichaam een bepaald soort antistof gemaakt: IgE antistof. Deze IgE antistoffen zijn in principe specifiek gericht tegen bepaalde allergenen. Uitingen van de type I allergie zijn bijvoorbeeld galbulten (urticaria) en angio-oedeem.
• type 4, de vertraagde type allergie
  De klachten ontstaan pas na 2 tot 3 dagen als men wordt bloot gesteld aan het allergeen. Bij deze vorm van allergie denk je aan de bekende contactallergie (bijvoorbeeld een eczeemreactie bij het dragen van nikkel op de huid).

Wat zijn de klachten bij een allergische reactie

De verschijnselen die horen bij een allergie zijn niet alleen afhankelijk van het allergisch mechanisme (type 1, type 4 etc.) maar ook van het soort allergeen (stuifmeel, voedsel etc.) en de plaats waar het allergeen als eerst contact maakt met het lichaam via luchtwegen, huid of darmen.

De huid

Allergische reactie op de huid kunnen de volgende kenmerken hebben:

• roodheid, jeuk en schilfering (=eczeem) bij directe contact met het allergeen op de huid. Dit hoortbij de type 4 reacties. Denk aan nikkelallergie, rubberbestanddelenallergie, allergie voor hormoonzalf, pleisters etc. De reacties treden pas na ongeveer 48 uur na blootstelling aan de huid plaats, en doorgaans ook alleen op die plekken die met het allergeen in aanraking zijn geweest (zie ook: contactallergisch eczeem).
• roodheid , jeuk en schilfering (=eczeem) na het eten of drinkene van voedsel of het inademen van luchtwegallergenen zoals bijvoorbeeld stuifmeel. Hoewel het contact met het allergeen dus niet aan de huid geweest (maar aan de longen of de darmen) treedt er toch een eczeemreactie aan de huid op. Hoe dit proces precies verloopt is nog niet opgehelderd. Eczeemklachten op basis van voedsel wordt vooral gezien bij kinderen jonger dan 4 jaar.
• roodheid en zwelling (netelroos, urticaria) bij het nuttigen van voedsel. Vooral bij jonge kinderen kan dit verschijnsel worden waargenomen wanneer het eten niet alleen in de mond belandt maar ook per ongeluk op de huid rond de mond terecht komt: op de plekken waar het allergeen contact maakt met de huid treedt de roodheid en zwelling op, vaak al na een paar minuten. Dit is een voorbeeld van een snelle allergische reactie (zie ook: urticaria).

De luchtwegen

Stuifmeel, huidschilfers van huisdieren en huisstofmijten kunnen allemaal een allergische reactie in de luchtwegen veroorzaken. Milde klachten zijn de loopneus, jeukende ogen en niezen. In ernstiger gevallen kan ook forse benauwdheid ontstaan: wat men het allergische astma noemt. De bekendste luchtwegallergie is “hooikoorts” wat in feite een allergie voor stuifmeel van planten en bomen is.

Het spijsverteringskanaal

Contact van voedingsmiddelen waar men allergisch voor is kan ook in het spijsverteringskanaal voor problemen zorgen. Allereerst kunnen in de mond prikkelsensaties ontstaan en in ernstiger gevallen ook zwelling van de tong en het strottenhoofd. Verderop in het spijsverteringskanaal, in de darmen, kan diarree een uiting zijn van allergie voor voedingsmiddelen. Het hoeft maar een zeer kleine hoeveelheid van het allergeen nodig te zijn om een reactie op te wekken.
Bekende allergenen zijn pinda, noten, vis, schelpdieren en koemelk. Allergische reacties op voedingsmiddelen kúnnen zeer ernstig verlopen en leiden tot shock, als je niet op tijd bij bent de dood.

Shock

Mensen die enorm last hebben van een allergie kunnen een ‘shock’ of ‘anafylactische reactie’ krijgen, hier is er sprake van een heftige ontstekingsreactie die niet alleen het weefsel betreft dat direct contact heeft gehad met het allergeen maar het ontstekingsmechanisme van een groter deel van het lichaam activeert. Bij deze reactie kunnen de enorm gaan bloedvatverwijdering waardoor de bloeddruk wegvalt. Wanneer men niet snel ingrijpt kan de persoon die het overkomt overlijden. Dit soort heftige reacties kunnen niet alleen ontstaan bij contact van allergenen met de huid, luchtwegen en de darmen maar ook bijvoorbeeld bij bijen- of wespensteken of injecteren van medicijnen waar men allergisch voor is.

Waar ben ik allergisch voor

Veel mensen die met eczeem of galbulten bij de dokter komt stelt de vraag: ‘ik reageer ergens op, waar ben ik allergisch voor?’ Het is goed om te weten dat het grootste deel van de eczemen en galbulten niet wordt veroorzaakt door een allergie maar door andere factoren. Deze factoren zijn bij eczeem onder meer: genetische aanleg, droge huid of beschadiging van de huid door bijtende stoffen. Bij galbulten zijn er behalve allergie nog zeer veel andere mogelijke oorzaken te noemen, zoals infecties, warmte, kou en lokale druk op de huid. De eerste vraag zou daarom niet moeten zijn :’waar ben ik allergisch voor?’, maar: ‘worden mijn klachten mogelijk veroorzaakt door een allergie?’

Worden mijn klachten mogelijk veroorzaakt door een allergie?

Het onderzoek

Het belangrijkste instrument dat de arts tot zijn beschikking heeft om de kans op een allergie vast te stellen is de anamnese, ofwel het verhaal dat de patiënt vertelt. Treden de klachten steeds op na het eten van bepaalde voeding, en zo ja, hoe lang na het eten ontstaan de klachten? Is er een bepaald tijdspatroon aan te wijzen zoals: zijn er op werkdagen wel klachten en in het weekend niet, of juist andersom? De huisarts zal je vragen om een dagboek bij te houden, om naar een bepaald patroon te kijken. Of daar eventueel het probleem zit.

Allergietesten

Als uit de anamnese blijkt dat de klachten inderdaad door een allergie veroorzaakt kunnen zijn kan gericht allergologisch onderzoek gedaan worden. Er zijn verschillende soorten allergietesten.

• Plakproeven Wanneer een contactallergie vermoed wordt kunnen de zogenaamde epicutane allergietesten of ‘plakproeven‘. Bij dit onderzoek worden de verdachte allergenen op de rug aangebracht onder pleisters. De stoffen dienen 48 uur contact te maken met de huid en daarna worden ze verwijderd. Ten tijde van het verwijderen en 24 uur daarna wordt de huid geïnspecteerd. Bij een reactie op de allergenen ontstaat op de plek roodheid en zwelling, en soms zelfs een blaar. In principe kunnen alle stoffen worden getest die worden verdacht van het veroorzaken van contactallergie. Er is een standaard reeks van te testen stoffen ontwikkeld waar Europeanen het meest frequent allergisch op reageren: de zgn. Europese Standaardreeks.
  
• Priktesten
  Priktesten zijn zinvol wanneer een allergie vermoed wordt op voedsel (ei, melk, pinda etc.) of luchtweg allergenen (stuifmeel, huisstofmijt etc.). Een druppeltje allergeen-extract wordt op de huid gedruppeld, en vervolgens wordt met een naald door het druppeltje heen in de huid geprikt, zodat er een kleine hoeveelheid van de allergene stof in de huid terecht komt. Na korte tijd (15-45 minuten) ontstaat bij een allergie roodheid en zwelling van de huid ter hoogte van de prikplaats. Hoe groter de zwelling hoe meer de geteste persoon allergisch is voor de geteste stoffen.
  
• Bloedtesten
  Allergie voor voeding en luchtweg allergenen kan óók worden vastgesteld met een bepaling van een bepaald soort eiwitten in het bloed, het IgE. Deze test wordt ook wel RAST-test genoemd. Meestal is deze test iets minder betrouwbaar dan de huidpriktest.

Wat betekent de uitslag van de allergietest voor mij

Geen enkele allergietest geeft voor 100% duidelijkheid:
Een negatieve uitslag hoeft niet altijd te betekenen dat er geen allergie is, dit noemen wij dan een vals negatieve uitslag.
Een positieve uitslag kan betekenen dat er wel sprake is van een allergie, maar dat de gevonden allergie niet de klachten veroorzaakt.

In de meeste gevallen kan toch een betrouwbare uitspraak worden gedaan wanneer de testuitslag en de anamnese goed op elkaar aansluiten. De ‘gouden test’ is de eliminatie-provocatietest: deze test houdt in dat het contact met het verdachte allergeen wordt gestopt (eliminatie). Wanneer de klachten verminderen of verdwijnen kan de patient dan eventueel weer aan het verdachte allergeen worden blootgesteld (provocatie).

Wanneer de klachten dan weer terugkomen is het echte bewijs voor een allergie geleverd. Echter: deze eliminatie-provocatie testen moeten ALTIJD onder supervisie van een deskundige worden uitgevoerd. Wanneer heftige allergische reacties verwacht kunnen worden is supervisie van een gespecialiseerd arts noodzakelijk. Niet zelden worden deze testen uitgevoerd op de afdeling intensive care van het ziekenhuis om direct levensreddend te kunnen ingrijpen bij een dreigende ‘shock’-toestand.

Ik ben ergens allergisch voor: wat nu?

Wanneer een allergie wordt vastgesteld is het advies eenvoudig: vermijdt voortaan het bewuste allergeen. Dat is vaak makkelijker gezegd dan gedaan. Een allergie voor bijvoorbeeld garnalen is overzichtelijk, omdat het aantal producten waar garnalen in verwerkt zijn beperkt is.

Voor pinda en ei ligt dat alweer heel anders: deze producten zijn in heel veel producten verwerkt, ook in producten waarvan je dat op het eerste gezicht niet verwacht zoals koekjes, pasta, kant-en-klaar sausjes etc. Het samenstellen van de dagelijkse maaltijden wordt dan een stuk moeilijker en begeleiding van een diëtist is dan zeker gewenst.

Ook wanneer men allergisch wordt voor producten in de werksfeer kan een groot probleem ontstaan. Denk aan een dameskapper die allergisch wordt voor haarverf of een bouwvakker die allergisch wordt voor cement (=chroomallergie). Een drukker die met bepaalde stoffen werkt. Bij- of omscholing is dan vaak noodzakelijk. De bedrijfsarts of Arbodienst kan hierbij adviseren.

Hoe voorkom ik klachten

De meeste vormen van allergie zijn principe niet levensbedreigend. Wel zijn ze altijd erg lastig en niet zelden bepalen ze de kwaliteit van leven van een persoon. Waar zelfs men ook angstig kunnen worden en veel gaan mijden. Gelukkig zijn er goede medicijnen ontwikkeld om de gevolgen van deze allergieën tegen te gaan of te verzachten.

• Tegen galbulten en hooikoorts kunnen antihistaminica worden ingenomen. Deze medicijnen voorkomen dat de ontstekingsstoffen die ten gevolge van de allergie zouden worden losgelaten in de huid of luchtwegen nu in de cellen opgesloten blijven.
• Om eczeem klachten te bestrijden bestaan sinds vele jaren corticosteroïd crèmes en -zalven die de ontsteking van de huid tegen gaan. Mits goed toegepast zijn dit veilige en betrouwbare producten die eczeem klachten kunnen helpen verlichten.

Wanneer men een allergie heeft die kan leiden tot anafylactische shock is het mogelijk om een epinefrine bevattende auto-injector bij zich te dragen. Wanneer de patient per ongeluk wordt blootgesteld aan het allergeen waarvan bekend is dat het bij deze persoon een shock kan veroorzaken kan deze zichzelf of iemand anders met deze ‘prikpen’ injecteren met epinefrine. Door deze injectie worden de verschijnselen die de levensbedreigende shock veroorzaken tegengewerkt. Hierdoor ontstaat meer tijd om (met spoed!) naar de EHBO afdeling van het ziekenhuis te gaan.

Image by Martina Boehm from Pixabay