Wat gebeurt er als iemand stottert?
De Wereldgezondheidsorganisatie omschrijft stotteren als “onregelmatigheden in het spreekritme, waarbij de spreker precies weet wat hij wil uitdrukken maar daar op het ogenblik niet in slaagt, doordat zich een onvrijwillige herhaling, verlenging of onderbreking van een klank voordoet.” In het DSM-V is stotteren ingedeeld bij de ontwikkelingsstoornissen.
Stotteren
Stotteren heeft twee verschijningsvormen: het openlijk en het verborgen stotteren. Het “openlijk” stotteren zijn de blokkades, herhalingen en ongewilde pauzes tijdens het spreken. Het “verborgen” stotteren blijft voor de buitenwereld onzichtbaar, maar is vaak nog veel belangrijker dan het “openlijk” stotteren: het vermijden van “moeilijke” woorden, de spreekangst en de minderwaardigheidsgevoelens. Om deze reden wordt stotteren vaak vergeleken met de metafoor van de ijsberg. Het gedeelte van de ijsberg dat boven het wateroppervlak uitsteekt, is het openlijk stotteren. Het gedeelte van stotteren dat onder het wateroppervlak verborgen blijft, is vaak veel groter maar wordt door buitenstaanders niet waargenomen (“verborgen stotteren”).
Oorzaak
Momenteel hebben wetenschappers de exacte oorzaak van stotteren nog niet kunnen achterhalen. Er is enkel bekend dat stotteren een coördinatiestoornis is in de hersenen, waardoor stotteraars er niet in slagen om hun gedachten vloeiend te articuleren.
Vaak heeft stotteren een genetische oorzaak, want stotteren komt vaak in dezelfde families voor. Daarnaast blijken mannen veel meer last te hebben van stotteren: 80 % van de stotteraars zijn van het mannelijk geslacht. Ongeveer 1% van de bevolking stottert, waardoor wereldwijd 60 miljoen mensen last hebben van stotteren.
In de loop der jaren zijn reeds vele stottertherapieën ontwikkeld. Grosso modo zijn ze in twee grote families in te delen: stuttering modification en fluency shaping. Bij “stuttering modification” wordt stotteraars geleerd om vloeiend te stotteren en wordt vooral aan het verborgen stotteren gewerkt, terwijl bij “fluency shaping” gestreefd wordt naar een vloeiender spraak.
Wat is stotteren?
Stotteren is een stoornis in het spreken, dit heeft te maken met timing. Timing wil zeggen dat een spier juiste bewegingen maakt, met de juiste kracht en op het juiste moment. Stotteraars hebben hierbij meer moeite om deze bewegingen precies op elkaar af te stemmen. Iedereen heeft een computer in zijn lichaam die controleert wat je zegt, als het fout is verbeter je het. Bij iemand die stottert gebeurt dit te veel; als de spier net te laat een beweging maakt, geeft de computer dit nog eens aan. Daardoor hoor je herhalingen en verlengingen.
Vermijdingsgedrag
Sommige stotteraars doen soms veel om niet te stotteren, dit noemt men vermijdingsgedrag. Zo past hij de zinnen soms aan aan zijn behoeften en zet hij een gemakkelijker woord vooraan in de zin, ook al klopt het dan niet helemaal. Als je bv. in een klas wordt aangeduid en voelt dat je gaat stotteren, doen sommigen misschien volgende vermijdingstrucjes:
- Doen alsof je niet weet waar we zitten (om tijd te winnen);
- Doen alsof je niet oplette en even moet zoeken (om tijd te winnen);
- Een klein woordje vooraan in de zin zetten dat je gemakkelijker kan uitspreken;
- Als een leerkracht een vraag stelt, zeggen dat je (alsof) het antwoord niet weet;
- Wat meer/minder lezen dan nodig was;
- De tekst wat omvormen door enkele woordjes te vervangen door synoniemen.
Zeggen dat je ‘niet weet waar we zitten’ of ‘dat je niet goed oplette’, kan een slechte invloed hebben voor de leerkracht. Daarom zijn dat niet de beste oplossingen, maar voor stotteraars zijn dat de gemakkelijkste vermijdingsfactoren om zo weinig mogelijk te stotteren…
Wanneer begint stotteren?
Stotteren begint tussen twee en negen jaar, omdat kinderen dan meer en meer leren praten. Stotteren komt meer voor bij jongens of mannen (77.4%), dan bij meisjes en vrouwen. (22.6%) In de puberteit stotteren er meer mensen harder dan op andere leeftijdsgroepen. Vier is meestal het hoogste bij kinderen.
Bij neurogeen stotteren speelt leeftijd natuurlijk geen rol.
Tips als iemand stottert
- Degene die stottert laten uitspreken en geduldig luisteren;
- Oogcontact houden en laten zien dat je aandachtig meeluistert;
- Lach hem niet uit;
- Zeg niet: adem goed, praat rustig, rustig rustig, tik eens met je hand, begin eens opnieuw;
- Pest of plaag degene die stottert niet, dat kan het verergeren;
- Probeer zo goed mogelijk je gevoelens te bedwingen (bv. meelevend kijken)
Enkele weetjes
- Stotterende mensen stotteren niet als ze zingen of alleen zijn (of tegen een huisdier praten);
- In de puberteit zijn stotterende mensen meer bang om te stotteren;
- 1 op 3 stopt volledig met stotteren;
Als je rustig en traag praat, heb je minder kans om te stotteren;
Sommige stotterende mensen hebben het liefst dat je hen laat uitpraten. Een woord vervolledigen voor hem/haar, kan goed bedoeld zijn, maar dan kan een stotteraar zich opgejaagd gaan voelen. Dit gaat zeker niet op voor alle stotteraars in alle gevallen! Er zijn stotteraars voor wie het een opluchting kan zijn dat het woord eruit komt,ook met een beetje hulp van een ander, omdat dat hem/haar en degene tot wie hij/zij zich richt in staat stellen het gesprek te vervolgen zonder de vaak pijnlijke afleiding van het onderwerp vanwege het stotteren.
Impocotechniek
Ivan Impoco (1956-) ontwikkelde een techniek die hem zelf van het stotteren afhielp. Zijn techniek bestaat erin om minder te articuleren en bij elke lettergreep een spiercontractie van de bovenarmen te doen.
[KD.Zen-020]
