Inmiddels ben je eraan gewend geraakt hoe voorspelbaar onze reclame is geworden, waarschijnlijk voelde het in het begin heel irritant. Adverteerders hebben altijd gebruik gemaakt van subtiele tactieken om je over te halen om vooral dingen te gaan kopen, maar de grens tussen privacy en reclame wordt nu steeds onduidelijker. Hoewel het enigszins bekend is dat reclame zijn oorsprong vindt in propaganda, zijn de ontwikkelingen op het gebied van technologie en neurowetenschappen die de fundamentele aard van marketing veranderen in iets dat grenst aan mind control of manipulatie?

Aan de basis van public relations en reclame stond Edward L. Bernays, die een neef was van niemand minder dan Sigmund Freud. Freud gaf Bernays een exemplaar van zijn boek General Introductory Lectures, waarin hij  over psychoanalyse werkt beschrijft, als cadeau in de beginperiode van Bernays zijn carrière.

Bernays was geïntrigeerd door Freud’s onderzoek, met name door het idee dat irrationele drijfveren het menselijk gedrag bepalen. Hij nam dit idee over en zette het om in wat hij “engineering consent” noemde, een concept dat in plaats van te buigen voor de eisen van de consument, deze juist wilde stimuleren.

Bernays werkte eerst voor een Lucky Strike-campagne waarin hij sociale trends in het leven riep om meer mensen, vooral vrouwen, over te halen te gaan roken. Hij realiseerde zich dat sigaretten mannelijke macht symboliseerden, dus voerde hij een campagne om vrouwen in staat te stellen sigaretten te roken. Dit deed hij door een groep jonge vrouwelijke Vogue-medewerkers uit te nodigen om op de 5th Avenue in New York een sigaret op te laten steken als protestactie.

Hij noemde de campagne en de bijbehorende sigaretten “Fakkels der Vrijheid”. Later, toen de dames hun afkeer uitspraken over de groene kleur van de verpakking, bedacht hij een aantal campagnes om de kleur groen in de mode te brengen.

Deze vorm van toestemmingsmanipulatie was manipulatief. Er zijn bewijzen dat Bernays in die tijd op de hoogte was van de gevaren van roken, omdat hij de sigaretten van zijn vrouw weggooide als hij ze thuis aantrof. Ondanks deze kennis, en omdat hij later een publieke tegenstander van tabak werd, propageerde hij dat Lucky Strikes een afslankend effect hadden en beweerde hij dat ze verzachtend waren voor de keel. Hij schreef zelfs een boek over zijn tactiek met de onbeschaamde titel Propaganda, dat later de nazi’s zou inspireren.

Bernays gebruikte angst technieken, valse of misleidende reclame, en wat alleen maar kan worden gezien als psychische manipulatie om producten aan de man te brengen, zelfs als ze gevaarlijk of misleidend waren.

Dit heeft het mogelijk gemaakt dat deze moderne manipulaties blijven bestaan, en hoewel valse of misleidende reclame door de FTC (Federal Trade Commission, soort reclame code dienst) goed beschermd wordt, blijft het idee van “engineering consent” nog steeds bestaan. Is het dus mogelijk dat toestemming tegen onze eigen wil wordt gemanipuleerd?

Mind Control Technieken door Neurowetenschap

Vandaag de dag lopen neurowetenschappers voorop in de ontwikkeling van ongekende interessante onderzoeken, die de mogelijkheid biedt om bepaalde cognitieve stoornissen en ziekten te behandelen. Sommigen zijn bezig met de immense taak om de hersenen en de eindeloze neurale verbindingen in kaart te brengen, terwijl anderen zich richten op de meer gefaseerde ontwikkelingen die ooit tot zoiets kunnen leiden, zoals interfaces voor telepathische aansturing van onze mobiele apparaten.

Vaak loopt deze wetenschap parallel met de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie, waarbij programmeurs proberen het brein terug te draaien of de lay-out van neurale systemen in computersystemen te spiegelen. Deze vorm van netwerkbesturing wordt zijdelings vergeleken met de hersenfunctie, met het idee dat als je energie injecteert in een deel van een digitaal netwerk, dit een ander deel zou moeten beïnvloeden.

Wetenschappers pasten dit toe met een techniek die diepe hersenstimulatie of DBS wordt genoemd en die gebruikt wordt om mensen te behandelen die lijden aan Parkinson en obsessieve compulsieve stoornissen. Zij ontdekten dat ongewone activiteit in het fronto-striatale circuit verantwoordelijk is voor obsessieve-compulsieve stoornis, die kan worden genormaliseerd met DBS. Dit soort energie-injectie kan echter een kettingreactie in de hersenen teweegbrengen, met onbedoelde effecten tot gevolg.

De sluipende Mind Control van de technologie

Mind control kan op verschillende manieren worden uitgelegd, maar de meest gebruikelijke uitleg is dat iemands gedrag op een bepaalde manier moet worden veranderd, zonder dat die persoon daarvoor toestemming heeft gegeven. En meestal is dat gebrek aan toestemming bekend of gewenst door degene die de Mind Control toepast.

Nog niet zo lang geleden hebben onderzoekers een onderzoek uitgevoerd om de effecten van elektromagnetische straling van mobiele telefoons in de hersenen te meten. Het onderzoek was gebaseerd op de vraag of het al dan niet mogelijk was iemands brein te manipuleren met een mobiele telefoon.

In dit geval was de interpretatie van mind control niet zo geniepig als het beeld dat men denkt bij dystopische sciencefictionfilms of Manchurian Candidates, maar juist veel eenvoudiger. Kunnen elektromagnetische stralingen uit mobiele telefoons een effect hebben op ons psychisch gedrag als ze op de juiste frequentie worden uitgezonden?

Het resultaat bleek het te bevestigen. De straling van de mobiele telefoon stimuleerde alfagolven in de hersenen, met name in de gebieden die het dichtst in de buurt lagen van waar de telefoon werd vastgehouden. Dit soort golven wordt geproduceerd wanneer we slapen, in wakkere toestand waarin we dagdromen, of wanneer we overschakelen van extern denken naar intern denken. Het is zelfs nog meer verontrustend wanneer je erachter komt dat het onderzoek werd uitgevoerd met een, nu sterk verouderde, Nokia 6110.

Tegenwoordig is reclame griezelig voorspellend tijdens ons online surfen, maar het merendeel ervan is gewoon gebaseerd op je zoekgeschiedenis. Als je op het internet naar een product hebt gezocht, krijg je waarschijnlijk vrijwel onmiddellijk een advertentie voor dat product of iets soortgelijks te zien. Dit kan tot op zekere hoogte worden vermeden door de cookies in je browser te wissen, incognito te gaan, of een Tor browser te gebruiken.

Recentelijk is echter gebleken dat adverteerders te ver gaan door ongevraagd actief je telefoongesprekken op te nemen en zo te weten te komen wat ze aan je willen verkopen. Wat zou de volgende sluwe marketingtactiek of het volgende sluwe marketingmedium in de reclame kunnen zijn, gezien het feit dat technologie steeds intensiever deel uitmaakt van ons leven?

Er wordt al een tijdje gewerkt aan interfaces die in staat zijn hersengolven te lezen en deze komen steeds dichter in de buurt van een commerciële toepassing. Reclame is al sterk afhankelijk van het ontwikkelen van of inspelen op de emoties van consumenten, maar wat als die emoties fysiek kunnen worden gemeten met apparaten die voortdurend onze biometrische gegevens meten?

Zou dit al aan de gang zijn?