Een narcistische persoonlijkheidsstoornis is een pathologische stoornis van het sociale brein, die gekenmerkt wordt door een langdurig patroon van superioriteit (fantasie of daadwerkelijk gedrag), een overweldigende behoefte aan bewondering en meestal een volledig gebrek aan empathie naar anderen.
Persoonlijkheidsstoornissen bij narcisme
Persoonlijkheidsstoornissen zijn afwijkende kenmerken, die ons karakter vormen. Het is een blijvende structuur van innerlijke ervaring en gedrag dat afwijkt van de algemene norm. Het patroon is te vinden in twee of meer van de volgende gebieden:
- cognitief;
- beïnvloeding;
- persoonlijk functioneren;
- impulscontrole.
Het karakter is onbuigzaam en doordringend tijdens een breed scala van persoonlijke en sociale situaties. Het leidt meestal tot aanzienlijke problemen tijdens sociale, werk- of andere situaties. Het patroon is stabiel en blijvend en het ontstaan ervan kan worden teruggevonden tot vroege volwassenheid of adolescentie.
Deze stoornissen worden ingedeeld in drie clusters:
(A) paranoïde-, schizoïde- en schizotypisch;
(B) borderline- antisociale-, theatrale- en narcistisch;
(C) ontwijkende-, afhankelijke- en dwangmatige/obsessief compulsief.
Narcistische persoonlijkheidsstoornis (NPS)
Er zijn mensen die helemaal passen bij het narcistische type persoonlijkheid of sociopathisch antisociaal persoonlijkheidstype. Deze narcisten zijn charmant en charismatisch. Ze hebben veel grandioze ideeën en grote visies en ze willen graag krediet voor het werk. Ze hebben de neiging om alleen zichzelf te dienen en hebben geen enkele vorm van empathie. Mensen met deze stoornis geloven vaak dat ze van groot belang zijn in het leven van iedereen, zoals hun partner of anderen personen. Mensen met narcistische persoonlijkheidsstoornis nemen vaak een arrogante, minachtende of kleinerende houding aan. Ze kijken vaak op mensen neer. Partners van narcisten hebben het vaak niet in de gaten. Ze worden wel geconfronteerd met afwijkend gedrag, maar de narcist weet vaak via kleine aanhalingen of presentjes de ander weer aan het lijntje te houden, waardoor deze kan doorgaan met zijn kleinerende houding.
Het verschil tussen een narcist en een sociopaat
Eén van de belangrijkste verschillen tussen narcisten en sociopaten is, dat voor een groot deel een sociopaat meer manipulatief is. Een narcist is onbewust van zijn effect op anderen. Ze zijn zo overtuigd van zichzelf, dat ze niet echt aandacht besteden aan het feit dat hun gedrag anderen kunnen kwetsen.
De sociopaat daarentegen zal de ander betrekken om over hem of haar te praten. Ze zijn zeer vaardig om te manipuleren. Dit gebeurt vaak over een zeer lange termijn, zelfs jaren!
Als je een narcist of sociopaat boos maakt en door grenzen heen gaat, zal waarschijnlijk de narcist er op uit zijn om te pesten, maar een sociopaat kan het spel zeer lang spelen. Dat is griezelig en eng, maar iets om attent op te zijn. Vaak wordt niet aangenomen dat iemand de ander op zo’n grote schaal manipuleert, maar het gebeurt constant. Men komt er vaak niet achter en bewijs is er vaak niet te vinden, doch intuïtie is de beste informatie in deze gevallen.
Symptomen van narcistische persoonlijkheidsstoornis
Om een persoon te kunnen diagnosticeren met narcistische persoonlijkheidsstoornis moeten er aan vijf of meer van de volgende symptomen worden voldaan:
- bewondering verwachten;
- belangstelling voor onbeperkt succes;
- overtuiging van zichzelf;
- zich uniek voelen;
- uitbuiten van anderen;
- iemand manipuleren onder meer via kleine geschenken;
- ontbreken van empathie;
- arrogant zijn;
- liegen;
- geen kritiek kunnen verdragen;
- jaloers zijn.
Omdat persoonlijkheidsstoornissen langdurige en blijvende gedragspatronen beschrijven, worden ze meestal pas herkend tijdens de volwassenheid. Het is vrijwel onmogelijk om tijdens de kindertijd of adolescentie narcistische persoonlijkheidsstoornis vast te stellen, omdat deze nog in de groei zijn en zich ontwikkelen. Als echter een kind of tiener is gediagnosticeerd met narcistische persoonlijkheidsstoornis moeten de kenmerken minstens een jaar aanwezig zijn.
Narcistische persoonlijkheidsstoornis is komt meer voor bij mannen dan bij vrouwen en komt vermoedelijk bij ongeveer 6 procent van de bevolking voor. Net als de meeste persoonlijkheidsstoornissen zal narcistische persoonlijkheidsstoornis meestal afnemen tijdens het ouder worden. Bij veel mensen die de meest extreme vormen van narcistische persoonlijkheidsstoornis hebben zal het minder worden als ze de 50 jaar gepasseerd zijn.
Hoe wordt narcistische persoonlijkheidsstoornis gediagnosticeerd?
Persoonlijkheidsstoornissen zoals narcistische persoonlijkheidsstoornis worden doorgaans vastgesteld door een psycholoog of psychiater. Huisartsen zijn over het algemeen niet voldoende opgeleid of ervaren om dit soort psychologische diagnoses vast te stellen. Dus is het raadzaam om via de huisarts een doorverwijzing te vragen naar een GGZ-professional voor diagnose en behandeling. Er bestaan geen laboratorium-, bloed- of genetische testen om een persoonlijkheidsstoornis vast te stellen. Veel mensen met deze aandoening vinden een behandeling niet nodig, omdat ze niet willen erkennen dat er sprake is van een stoornis.
Oorzaken van narcistische persoonlijkheidsstoornis
Onderzoekers weten niet hoe narcistische persoonlijkheidsstoornis ontstaat. Er zijn echter veel theorieën over de mogelijke oorzaken van narcistische persoonlijkheidsstoornis De meeste professionals leggen de oorzaak in bio-psycho-sociaal verband. Dat wil zeggen, dat de oorzaken waarschijnlijk worden gevormd door biologische-, genetische-, sociale- en psychologische factoren.
Dit suggereert dat er geen enkele factor verantwoordelijk is. Eerder is het de complexe en waarschijnlijke de verwevenheid van de belangrijkste factoren. Als een persoon deze persoonlijkheidsstoornis heeft, bestaat er een groot risico dat deze aandoening aan hun kinderen wordt doorgegeven.
Behandeling bij narcistische persoonlijkheidsstoornis
De behandeling van narcistische persoonlijkheidsstoornis omvat langdurige psychotherapie door een therapeut, die ervaring heeft met het behandelen van dit soort persoonlijkheidsstoornissen. Geneesmiddelen kunnen ook worden voorgeschreven om te helpen bij verschillende symptomen.
Lees ook onze andere artikelen over narcisme
- een narcistische oma
- schaamte en narcisme wat hebben die met elkaar te maken
- contact verbreken met een narcistische moeder
- waarom trekken mensen met HSP narcisten aan en andersom
- een relatie met een narcist