Je kent het wel dat je in een situatie komt waar je ademhaling versnelt. Ineens krijg je klamme handen en je hart bonkt als een gek . Frits Boer was hoogleraar Kinder- en Jeugdpsychiatrie bij het AMC, met speciale belangstelling voor angst, depressie en slaapstoornissen heeft hier een boek over geschreven over dit opkomende gevoel. Hij belicht de wereld die achter angst schuil gaat, en ook hoe je angst kan omzetten in een bron van kracht in plaats van je vijand.
Hij heeft angst altijd fascinerend gevonden en heeft zich zelf verdiept in dit onderwerp tot na zijn pensioen. Hij richtte zich altijd op kinderen, maar als voorzitter van de Angst, Dwang en Fobie stichting gaf hij vaak presentaties over angst bij volwassenen. Omdat veel Mensen dit onderwerp erg interessant vonden, besloot hij het op te schrijven. Wat resulteerde in het boek: ‘Angst, van monster tot stille kracht’, waarin hij in begrijpelijke taal uitleg geeft over angst, angststoornissen, wetenschappelijke inzichten en behandelingen. Maar waar hij vooral op in gaat is de onbekende wereld achter angst, waar veel mensen geen weet van hebben. Hij schreef het boek samen met Ton van Balkom, hoogleraar Evidence-based Psychiatrie bij VUmc.
Volgens Frits Boer zit angst te veel in de hoek van een probleem, Terwijl het gevoel veel en veel breder is. Tegen kinderen zegt hij vaak: ‘Angst is een vriend, die soms een vijand wordt. Ik ga proberen om het weer jouw vriend te laten worden’. Wat hij vooral nooit zal zeggen: ‘We gaan de angst uit je weghalen’. Als dat al zou kunnen, zou dat erg onverstandig zijn omdat je daarmee iets wezenlijks verwijdert.”
“Angst is ook je onderbuikgevoel, een belangrijke sociale informatiebron”
Frits Boer concludeert dat Angst het topje van de ijsberg is. Angst is meer dan schrikken, de scheut die in je maag schiet. Het vreessysteem, de processen in je hersens die aangaan en je lichaam die je in staat stelt om te reageren op gevaar – kent vele gradaties. “Angst is er niet alleen voor die pitbull. Er zijn allerlei subtiele kanten: ongerustheid, bezorgdheid, even afwachten en nadenken. Het is ook je onderbuikgevoel, een belangrijke sociale informatiebron. Levenservaring ontwikkelt zich door emotionele ervaringen die impact hebben, zoals bij angst. Zo leer je om op intuïtie/gevoel beslissingen te nemen en mensen in te schatten. Als je die kant van angst ontdekt, zie je uiteindelijk de stille kracht.”
In zijn boek komen een reeks angsten voorbij: angst als stoornis en als symptoom van iets anders. Ook geeft de kinderpsychiater een inkijkje in zijn eigen angsten, zoals spreken in het openbaar. Frits Boer: “Ik ben eens enorm afgegaan bij een wetenschappelijke bijeenkomst, ik dacht, nu vragen ze me nooit meer. Gelukkig, dat gebeurde natuurlijk niet. Ik werd nog steeds uitgenodigd.”
Omgaan met angst
Ongeveer de helft van de mensen met een angststoornis heeft baat bij een therapie, schat Frits Boer. Bij sommigen blijven de klachten weg, bij anderen komen ze later toch weer terug. De mate waarin dat gebeurt, verschilt per persoon. Maar als jij de pech hebt dat je met angst moet leven, kan het helpen om er anders naar te kijken. In het laatste hoofdstuk beschrijft hij mensen bij wie dat uiteindelijk wel gelukt is. Zij zijn zich anders tot de angst gaan verhouden.
Zo kan het helpen om te kijken naar de deeltijdfactor. In het boek beschrijft hij dat met zijn spreekangst. Toen hij zijn lezing uit 1996 terugkeek op video, zag hij dat hij door zenuwen veel te snel en onduidelijk had gesproken. Zijn spreekangst had de kop op gestoken. Had hij een angststoornis? Nee! Hij had talloze keren moeiteloos voor publiek gestaan. Deze angst speelt soms op, maar is meestal afwezig. Het is reëler om naar de deeltijdfactor te kijken. Hij geeft aan dat mensen met angstproblemen vaak zeggen: ‘Ik heb het weer’. Dit is zo’n verlammend uitspraak, want hoezo heb je het weer? De hele dag, even heftig? De werkelijkheid is niet zo zwart wit als het lijkt. Je hoeft niet te streven naar genezing, probeer de deeltijdfactor omlaag te krijgen. En lukt dat even niet, dan ben je niet meteen teruggevallen.”
Omarm je angst
Angst is dus niet alleen maar veel narigheid. Probeer vanuit jezelf naar de emotie met enige afstand en nieuwsgierigheid te bekijken. Als dat lukt, trek je zelf aan de touwtjes. “Probeer de angst te omarmen, al klinkt dat wat soft en makkelijk. Vraag jezelf af: Wat wil ik in het leven? Wat wil ik betekenen? Dan kan je ontdekken dat angst niet alleen een kwelgeest is. Het maakt je wie je bent. Angstige mensen zijn vaak verlegen, maar hij moet er niet aan denken om iedereen naar een assertiviteitscursus te sturen. Verlegenheid is waardevol in onze maatschappij. Niet iedereen hoeft ‘tjakaa’ te zijn. Dat is helemaal niet nodig.”