Of we nu onder druk staan van een strakke deadline, onder spanning staan door een verstoorde werkrelatie of te maken hebben met een hoop andere werkproblemen, een gebrek aan motivatie is onvermijdelijk. Als deze symptomen van werkstress ondraaglijk worden, denken we vaak aan een burn out. Maar niet alle symptomen van werkstress komen overeen met een burn out. Het onderzoeken en vaststellen van je werkstress gerelateerde klachten is de eerste en belangrijkste stap om hulp te zoeken die gezien jouw situatie het meest nodig is. Om te bepalen of de klachten die je hebt met burn out te maken hebben of dat het om iets minder ernstigs gaat wat tot een burn out kan leiden mits je er niets aan doet, zijn er aantal vragen die je jezelf kunnen stellen.
Hoe kun je dan het verschil herkennen van een burn out of een beetje stress?
De eerste en voornaamste stap is het onderzoeken en herkennen van je gevoel van stress, zodat je de juiste ondersteuning krijgt die het beste bij jouw klachten past. Om te bepalen of de symptomen die je hebt met een burn out te maken hebben, of dat het om een beetje stress gaat, kun je de volgende vraag stellen: Heb je vaak last van migraine, of is dit enkel een beetje hoofdpijn?
Als je aan leidinggevenden met een burn-out aantal vragen stelt, zeggen ze vaak dat de beleving vergelijkbaar is met deze twee symptomen. Net als migraine, is burn-out niet alleen een beetje pijn of irritatie die je dag verstoort – het resulteert vaak in een duidelijke belemmering in je functioneren. Het kan ondraaglijk en slopend aanvoelen, en het veroorzaakt emotionele uitputting, depressieve gevoelens, en je prestaties verzwakken. Het is heel belangrijk om vast te stellen of je burn out hebt, omdat het op lange termijn kan leiden tot een verhoogd risico op ernstige medische problemen, zoals hartritmestoornissen, diabetes type 2 en een te hoog cholesterolgehalte wat kan leiden tot hartklachten.
En omdat burnout in de praktijk vooral te maken heeft met je werk en niet alleen het gevolg is van privé problemen, zijn de mogelijke oplossingen complexer en vereisen ze strategieën die verder gaan dan het gebruikelijke “zorg voor meer beweging” of “zorg dat je beter slaapt”. Als je weet of je burn out hebt, krijg je niet alleen inzicht in je eigen werkhouding, maar kun je er ook op aandringen om meer verandering op de werkvloer door te voeren, zodat het welzijn van je collega’s wordt verbeterd en de bedrijfscultuur als geheel tot een ontspannen werkomgeving wordt gecreëerd.
Burn out symptomen
Burn out symptomen gaat vaak gepaard met verschillende lichamelijke klachten, denk aan vaak last hebben van spierpijn, buikpijn, duizelig voelen, concentratie problemen en hoofdpijn klachten. Ook ervaren mensen met burn out klachten dat ze zich opgejaagd voelen, zij huilen sneller, slapen niet goed en gaan veel piekeren. We spreken van een burn out wanneer een combinatie van de beschreven symptomen ontstaan na een lange periode van hoge werkdruk of het langdurig ervaren van werkstress.
Wat veel mensen aangeven die met een burn-out kampen, dat ze vaak een leeg gevoel hebben of hun accu leeg is, of ze steeds een te hoge versnelling staan of hun lijntje te strak gespannen staat en op knappen staat. Al deze klachten duren meer dan zes maanden.
Burn out op een rijtje
- Veel piekeren en last hebben van angsten
- Slapeloosheid en snel vermoeid zijn
- Niet aanwijsbare lichamelijke klachten
- Wisselende emotionele reacties
- Uitstellen en verschuiven van verschillende taken
- Concentratieverlies en geheugen problemen
- Eetpatroon verandering
- Sociaal isoleren van (dierbare) mensen
- Vermijden van sociaal activiteiten
- Meer alcohol- en drugsgebruik
- Verlaagd libido en seksuele activiteiten
- Onzekerheid over eigen prestaties
- Het gevoel de controle over het leven kwijt te zijn
- Stress
Als het geen burn-out is, wat is het dan?
Een aantal van de zeer gestresste leidinggevenden hebben te kennen gegeven niet ten volle betrokken te zijn, maar de overgrote meerderheid van hen is niet overspannen. In plaats daarvan ervaren ze sterke gevoelens die horen bij een van de symptomen van burnout, wat resulteert in een gevoel van gebrek aan daadkracht, niet betrokken zijn, of ervaren dat ze overbelast aan het raken zijn.
Ervaar je misschien een van deze gevoelens, en niet het volledige symptomen van een burn out. Om dit duidelijk te krijgen, kan je jezelf de volgende vragen stellen.
Heb je het gevoel dat je meer waard bent? Als je je niet gewaardeerd voelt, te laag wordt ingeschat of als er geen rekening met je wordt gehouden, kan het zijn dat je je op je werk niet zo nuttig voelt als je weet dat je dat zou kunnen zijn. Er is weinig dat zo demotiverend werkt in een werkomgeving als hard werken en onopgemerkt blijven. Deze gevoelens zijn meestal het gevolg van een gebrek aan een extrinsieke motivatie – het gevoel dat je meer erkenning en/of respect van anderen nodig hebt.
Wanneer je je over het algemeen betrokken voelt en niet emotioneel uitgeput of somber bent, ervaar je waarschijnlijk eerder gevoelens van onderpresteren dan een burn out. Deskundigen zeggen dat gevoelens van gebrek aan motivatie minder te maken hebben met stressfactoren en meer met een gebrek aan positieve kanten van het werk, zoals waardering, zingeving, autonomie en positieve hulp, om er maar een paar te noemen. Om je gevoel van betrokkenheid te vergroten, kun je overwegen om aan je baas te vragen; om meer uitdagend of zinvol werk, meer zelfstandigheid en terugkoppeling waaruit blijkt dat hij om je inzet geeft.
Lees ook Out of office, taboe doorbrekend over hard werken
Denk je vaak: “Dit is niet waar ik voor gekozen heb”? Als je je vaak op je werk teleurgesteld voelt of je afvraagt of je wel op de juiste plek zit, is het waarschijnlijk dat je gevoelens van niet-betrokkenheid ervaart. Bijvoorbeeld, een van mijn coaching cliënt, hield ervan om voor een kleine beginnende onderneming te werken. Ze voelde zich uitgedaagd, had de flexibiliteit die ze nodig had om voor haar twee jonge kinderen te zorgen, en zag een direct verband tussen haar werk en een positieve invloed op de klanten van de organisatie. Maar toen ze hoorde dat ze werden overgenomen door een veel groter bedrijf, begon ze zich niet meer verbonden te voelen met de koers die de organisatie volgens haar zou gaan.
Mensen die zich niet meer betrokken voelen bij hun werk, kunnen over het algemeen goed omgaan met de eisen van hun werk en hebben meestal vertrouwen in hun capaciteiten. In plaats daarvan komt hun stress voort uit het gevoel dat ze niet op één lijn zitten met de waarden van de organisatie, de cultuur, de andere werknemers, of het beroep zelf. Als je dit overkomt, overweeg dan om de nieuwe situatie wat meer tijd te geven voordat je besluit op zoek te gaan naar een andere baan. En vergeet dit niet te delen met je leidinggevende, zodat je samen kunt kijken naar een oplossing.
Moet je werken om bij te blijven of werken je om te kunnen ontsnappen van je gevoel? Als je je emotioneel uitgeput voelt, maar over het algemeen positief tegenover je werk staat, ervaar je waarschijnlijk gevoelens van overspannenheid, veroorzaakt door overwerken. Ik ken een arts die zijn baan met toewijding doet en veel zin aan zijn werk geeft, maar die zich uitgeput voelt door de lange werktijden en te weinig tijd heeft om te herstellen. Mensen hebben de neiging om zich op hun werk te storten om betrokken te voelen, maar zijn ondertussen ontzettend moe. Uit psychologische ervaring is er sprake van overspannenheid, en dit is te vergelijken met het gevoel van zowel uitgeput als moeite hebben met motivatie, twee kernsymptomen van een burn out.
Het is geen geheim dat overspannenheid kan leiden tot een burn-out. Het moeilijke deel is te bepalen wat, of echt wie, de drijvende kracht is achter de hoge werkdruk zit. Burn out wordt veroorzaakt door op de werkplek opgelegde overbelasting, waarbij de eisen van het werk zwaard wegen.
Zelf opgelegde verplichtingen op het werk leiden tot een ander probleem. Werkverslaving, ook wel work alcoholic genoemd, is niet altijd slecht, zeker niet als je van je werk houdt. Maar als je niet oppast, kun je verslaafd raken aan dwangmatig overwerken, vaak in een poging om aan emotionele problemen te ontsnappen. Als daar niets aan wordt gedaan, kan work alcoholic gepaard gaan met een aantal ernstige gevolgen voor de gezondheid, waaronder een verhoogd risico op hartaandoeningen en diabetes. Als je merkt dat je te veel werkt, probeer dan een duidelijk doel te stellen voor het aantal uren dat je per dag werkt, zoek een hobby of een leuke niet-werkactiviteit, of ontdek een nieuwe vaardigheid.
Stress op het werk is een onontkoombaar onderdeel van onze baan en als we ons meer bewust worden van onze gevoelens en grenzen, voorkomen we dat we ondergesneeuwd raken door de eisen van ons werk. Door onze eigen gevoelens hierin te onderzoeken, kunnen we onze gevoelens en grenzen beter herkennen wanneer het niet goed gaat en dan de hulp en steun zoeken die we nodig hebben om gezond, vol zelfvertrouwen en betrokken te blijven bij het realiseren van onze passies op het werk.