Wat heeft gaslighting met huilen te maken? Meer dan je denkt! We leren van jongs af aan dat huilen toch wel een beetje not-done is. Huilen wordt als zwak gezien. Jongens horen niet te huilen, en je tranen inslikken maakt je sterk. Toch? Als je huilen ziet als een taal die een kind spreekt omdat hij nog niet de juiste woorden kent, dan staat niet mogen huilen gelijk aan niet je gevoel kunnen verwoorden. Als huilen ook nog eens bestraft wordt met woorden als: “het leven is nu eenmaal niet eerlijk” of “daar wordt je sterk van”, dan kijk je de volgende keer wel uit om je gevoelens te tonen. Niet alleen het bestraffen van het tonen van emoties, maar ook het weglachen of afleiden kan funest zijn. Als je zelf niet goed geleerd hebt om je eigen emoties en gevoelens serieus te nemen en er te laten zijn, is de kans groot dat je ook moeite hebt met het huilen van je eigen kind. Als huilen om de een of andere reden onderdrukt, weggelachen of weggewimpeld wordt, ga je verdriet en boosheid wegstoppen. Dat wegstoppen kan een hele tijd goed gaan tot het tot een uitbarsting komt. Dat kan nog in je jeugd gebeuren, of decennia later wanneer je je opeens in een burnout of depressie bevind zonder dat je weet hoe je daar terecht bent gekomen.
Een voorbeeld van gaslighting bij kinderen
Mariska is 3 jaar oud en is met haar papa op de drukke boulevard van Scheveningen. Ze krijgt een ijsje van haar papa, maar het ijsje valt op de grond. Logisch want Mariska wilde én lopen én ijs eten op het zelfde moment. En hoewel haar papa nog zei, ga zitten met je ijsje, luisterde Mariska niet. Het meisje is ontroostbaar en papa is niet van plan een nieuw ijsje te kopen. In plaats van het verdriet van Mariska te:
- observeren
- serieus te nemen
- troosten
- invoelen …
doet papa iets wat voorkomt dat Mariska een driftbui krijgt. Hij probeert een aantal dingen:
- hij trekt gekke bekken zodat Mariska verwart even vergeet wat er gebeurt
- hij tilt Mariska op om niet zijn omstanders te confronteren met haar opkomende driftbui
- hij negeert haar en draait zich van haar af
- zegt dat het haar eigen schuld is en dat ze zich niet moet aanstellen
- na een tijdje het huilen aangezien te hebben besluit hij toch maar een ijsje te kopen
Het ontkennen, onderdrukken en verdraaien van emoties bij kinderen
Wat er in werkelijkheid gebeurt is dat Mariska op geen enkel moment bevestigd wordt in haar verdriet. Haar verdriet om het verlies van het ijsje, dat op dat moment even haar hele wereld was, mag er niet zijn. Omdat papa moeite heeft met zijn eigen reactie, moet Mariska haar reactie op hem aanpassen. Dingen die papa mogelijk zegt die het verdraaien van haar blik op de werkelijkheid nog meer versterken kunnen zijn:
- het is maar een ijsje
- morgen krijg je er weer een
- er zijn ergere dingen
Het wegstrijken en wegtoveren van het gevoel van Mariska is Gaslighting. Het is een poging het kind te overtuigen dat hun ervaring niet waar is. Wat het kind voelt – verlies – is blijkbaar niet erg omdat papa het zegt. Wat voor ons iets ogenschijnlijk onbenulligs is als een ijsje, kan voor een kind iets groots zijn. Als we huilen beantwoorden met zinnen als ‘stel je niet aan’, ‘het is maar een ijsje’ of ‘het is niet erg’, geven we het kind het gevoel dat er iets mis is met hén. Hoe kan het, dat het verlies van het ijsje zoveel verdriet geeft als mijn vader zegt, dat het niet erg is? Het kind kan de link niet leggen tussen de realiteit van het eigen gevoel en de abstraherende reactie van haar vader. Op dat moment neemt het kind ook afstand van zichzelf.
De échte gevolgen van gaslighting
Als kinderen op het verkeerde been gezet worden wat betreft hun gevoel en emotie, zullen ze op ten duur stoppen met ernaar te luisteren. Stoppen met luisteren naar gevoel, het niet serieus nemen en het bagatelliseren, staat gelijk aan onderdrukken en verdoven. Wat een kind hiermee leert is dat zijn gevoel er blijkbaar niet toe doet. Hij zal daarmee echter niet alleen zijn negatieve gevoelens gaan verdoven, maar ook zijn positieve. Er bestaat op gevoelsgebied namelijk niet zoiets als plaatselijk verdoven. Je verdooft of alles, of niets. Omdat het kind niet meer weet wat hij echt voelt, kan hij ook niet goed inschatten of zijn gevoel op enig moment klopt. Zijn intuïtie, zelfvertrouwen en gevoel van veiligheid komen daarmee ook in het geding. Als Mariska volwassen is en opeens onbedaarlijk huilt en niet weet waar het vandaan komt, kunnen die emoties nog een keer de revue passeren. Het kost dan vaak veel uren therapiewerk om er nog achter te komen waar de pijn zit.
Hoe dan wel? Verander je eigen perspectief
Wat had papa wél kunnen doen om het verdriet van Mariska te erkennen? Voor iemand die zelf nooit geleerd heeft dat verdriet er mag zijn, klinkt dit misschien té simpel. Iemand die pijn vasthoud kan moeite hebben met die eenvoud. Wat papa had kunnen doen is:
- Mariska even laten huilen, haar kunnen vasthouden
- zeggen dat het vast heel pijnlijk moet zijn om je ijsje te zien vallen
- samen even stil zitten en bespreken wat de volgende stap zou kunnen zijn
Dit betekent niet dat de vader consessies hoeft te doen. Een nieuw ijsje kopen wimpelt ook het verdriet weg. Iets in de gauwigheid beloven hoeft ook niet. Samen kijken wat er is gebeurd neemt zowel papa als Mariska serieus. Door gewoon even hartstochtelijk te kunnen huilen oefent Mariska dat het OK is om haar gevoel te tonen. Je kunt dit overigens ook met je eigen gevoelens en emoties oefenen. Juist als je kinderen hebt en je hebt moeite met huilen van je eigen kinderen is dit een goede oefening.
Ken je emoties
In het boek ‘Het gaslighteffect‘ staat een lijst met veelvoorkomende emoties. Leer je eigen emoties kennen door ze op te schrijven. Maak een dagboek en kijk in welke situaties je je; boos, verdrietig, afgewezen, afhankelijk, angstig, bedreigd, behoeftig, beschaamd, bezorgd, dankbaar, depressief, eenzaam, ellendig, energiek … etc. voelt. Maak zelf je eigen lijst van emoties en kijk of je een patroon kunt herkennen. Kijk ook of je buikpijn krijgt op sommige momenten. Door weer in contact te komen met je gevoelens, of die nu positief of negatief zijn, kun je ook die van je kind makkelijker herkennen en erkennen.
Misschien vind je deze blogs ook interessant
Langdurig narcistisch misbruik kan hersenbeschadiging veroorzaken
Door Elza van Swieten
