Ga jezelf nou eens leuk vinden, het is het waard
Doorgaans vind ik mezelf best een vriendelijk, grappig en een leuk persoon. Maar als er iets niet goed gaat, bijvoorbeeld als ik fouten maak of met mensen een keer bots, komt er een harde, strijdbare kant van mij naar boven. Er komt dan bij mij een heks omhoog die dan afkeurend gaat reageren en mij het liefst met een stok zou meppen of gewoon een draai om mijn oren wil geven. Iets liefs zeggen, ahhhhhh dat kan ze dan al helemaal niet.
Gemiste kans, want daardoor raak ik behoorlijk van mijn padje af en weet ik even op het moment niet meer waar ik het moet zoeken. Terwijl, als je logisch nadenkt, een fout maken is iets dat overkomt toch iedereen? Ik las laatst een artikel van de Amerikaanse Kristin Neff, schrijver en een professor aan de universiteit van Texas, dat ze al jaren onderzoek doet naar (het mee leven met jezelf). Het blijkt uit een van haar onderzoeken dat maar 78 procent van de mensen namelijk op moeilijke momenten makkelijker vinden om begripvol, lief en aardig te zijn naar een ander persoon, dan dat ze zo handelen richting zichzelf.
Bizar, maar 2 procent van de mensen is compassie voller naar zichzelf en bij 20 procent is het ongeveer gelijk. Mindfulness- en zelfcompassietrainer Marlou Kleve viel het op dat tijdens haar trainingen, mensen zichzelf afvallen als ze het in hun beeld iets niet goed doen. Zij vond dat het tijd werd voor tegengas en schreef daarom het (werk)boek: Hartvol, De kracht van zelfcompassie. Volgens Kleve vindt zij het niks meer en niks minder dan aardig zijn voor jezelf, vooral op moeilijke momenten. Je moet jezelf steunen als dit echt nodig is. Heel handig is het dat in haar werkboek vol met oefeningen staan om dat te leren. Blijkbaar is het niet iets wat we vanzelf doen, in ieder geval heel veel van ons niet.
Jezelf beschermen
Om te laten zien hoe hard we voor onszelf zijn, laat Marlou Kleve haar cursisten vaak deze oefening doen: stel je voor dat een goede vriend(in) van je met iets worstelt en misschien verdrietig of teleurgesteld is. Hij of zij is bijvoorbeeld een belangrijke werkafspraak vergeten.
Wat je zegt of wat doe je? Schrijf dit in een paar zinnen op en beschrijf daarna hoe zou reageren als je zoiets zelf zou doen.. Het verschil tussen wat mensen zeggen en wat ze tegen een ander zeggen, verschilt als dag en nacht. Tegen een goede vriend of vriendin zeggen ze vaak als: ‘wat vervelend zeg! Het kan gebeuren en is mij ook weleens overkomen.’ Meestal geven ze een tip hoe je zoiets in het vervolg kunt voorkomen.
Het rare hiervan is dat ze zichzelf uitmaken voor loser. Ze praten zichzelf de put in, geven dan zichzelf nog extra ervan langs. Hoe kon je zo stom zijn en zijn nog uren kwaad op zichzelf. “Die kritische stem is niet alleen maar slecht, hij heeft eigenlijk ook nut,” legt Kleve uit. “Het zit in onze genen. De innerlijke criticus wil je in veiligheid brengen en zorgen dat je overleeft.
Een belangrijke afspraak missen kan voor sommige een bedreigende ervaring zijn. Gebeurt dit te vaak, dan kun je bijvoorbeeld je baan verliezen en zo buiten de groep komen te staan. Om te zorgen dat je nooit meer zo’n afspraak vergeet, gaat de zweep erover. De kritische stem wil je namelijk beschermen, maar is vaak verre van constructief. Herhaaldelijke, harde zelfkritiek kan leiden tot minder zelf-vertrouwen en tot faalangst.
De begripvolle manier waarmee we op goede vrienden reageren die ook een fout maken, werkt op de lange termijn veel beter. Het is alleen lastiger om dat bij onszelf te doen. We zitten verstrikt in een instinctieve reactie op gevaar. We schieten in de stress en slaan gelijk om ons heen. Het helpt om je op dat soort momenten voor te stellen hoe een goede vriend of vriendin op dat moment zou reageren. En dan die woorden tegen jezelf te zeggen.”
Weet wat je voelt
Zelf doe ik af en toe de oefening uit het boek, de ‘wat- zou-X-zeggen’ oefening. X is bijvoorbeeld een goede vriendin zeggen. Bedenken welke woorden zij zou gebruiken, dit zorgt er inderdaad voor dat ik rustiger word of blijf. En minder hard oordeel. Stel je fiets wordt gestolen, door drukte vergeten deze op slot te zetten. Zij zou tegen me zeggen dat het heel jammer voor me was. maar dat ik het ook wel erg druk had gehad de laatste tijd. Dan vergeet soms de dingen.’ En: “Uiteindelijk is de fout van die dief. Het is immers jouw fiets!’
Wat ook helpt in de boosheid, is even een hand op m’n buik (of arm of schouder of hart) leggen, een andere tip uit het werkboek. Bekijk wat je voelt. Stel de vraag: “Waar ben ik bang voor? Welke gedachten gaan er met me op de loop?” Volgens Kristin Neff is deze vorm van opmerkzaamheid belangrijk als je vriendelijker wilt worden voor jezelf. In Hartvol omschrijft Kleve het als volgt: “Het rustig opmerken van je gedachten, gevoelens en fysieke sensaties brengt je in contact met je gevoel en je lichaam en geeft je de mogelijkheid om dingen te laten zijn zoals ze zijn. Dat is nu nodig, want als je je eigen pijn niet opmerkt of je niet laat raken door je gevoelens omdat je ze onderdrukt of negeert, weet je ook niet dat je zelfcompassie nodig hebt.
Bovendien, zo legt ze uit, zorgt deze vorm van opmerkzaam zijn voor wat afstand tussen jezelf en je ervaringen. Die afstand heb je gewoon nodig, want als je volledig wordt overspoeld door pijn en verdriet kom je niet aan zelfcompassie toe. Dit laatste had ze een voorbeeld waar ze een botsing had met een opdrachtgever. Ze mailt dat ze me lastig vindt in de omgang. Al snel zit er een aapje op mijn schouder te springen dat roept: Je moet ook niet tegen opdracht gevers ingaan!’ ‘Wees blij dat je werk krijgt! ‘Houd je de volgende keer a u b. in! Ga ik even zitten voelen wat er is, dan voel ik angst om afgewezen te worden, bang om minder klussen te krijgen, bekend te staan als een moeilijk persoon. Maar daaronder zit ook trots. Ik ben opgekomen voor wat ik geschreven heb. Misschien niet op de handigste manier, maar he, ik heb het ook nog niet zo vaak gedaan.
Zorg voor jezelf
Na Wat voel ik?’ komt volgens zelfcompassie-expert Marlou Kleve automatisch de vraag: ‘Waar heb ik nu behoefte aan?” Het lijkt misschien wat egocentrisch omdat je alleen maar met jezelf bezig bent, maar dat spreekt Kleve voluit tegen. “Je kunt er alleen voor een ander zijn als je eerst, op een goede manier voor jezelf hebt gezorgd. Denk maar aan die zuurstof maskers in het vliegtuig. Als het met jou goed gaat, heb je meer te geven. Dat wordt ook onderbouwd door onderzoek van de universiteit van Groningen: mensen die van zichzelf houden, ervaren meer gevoelens van liefde en passie voor een ander.” Waar je behoefte aan hebt, wat je nodig hebt, hangt af van het moment en je karakter. Soms kan het benoemen van je pijn of juist het uitspreken van een wens aan jezelf al helpen.
Je kunt ook een ademhalingsoefening doen, proberen om spanning uit te ademen en troost, steun, kracht of rust in te ademen. Kleve: “Misschien heb je er behoefte aan om koffie te drinken met een vriendin, in bad te gaan of een stuk te wandelen. Wat jou maar voedt op zo’n moment, dat is wat je nodig hebt.” In het algemeen is het belangrijk om jezelf dingen te blijven gunnen om compassievol te kunnen blijven.
Naar jezelf maar ook naar anderen. In Hartvol staat een hele lijst met dingen die je kunt doen voor je lichaam en je geest. Zoals bijvoorbeeld sporten, een lekker gezond hapje voor jezelf maken, jezelf een voetmassage geven, bloemen voor jezelf kopen, tekenen, een mooie documentaire kijken, leren surfen. Of denken aan positieve gebeurtenissen, successen en succesjes, persoonlijke overwinningen. Maar Kleve noemt ook dingen die je kunt doen om je verbonden te blijven voelen met anderen, zoals je hulp aanbieden, glimlachen naar mensen op straat en je collega’s vriendelijk groeten, ook als je een rotdag hebt.
Elke dag een nieuwe kans
Minder hard zijn voor jezelf vergt een enorme oefening. Het is een nieuwe gewoonte, een nieuwe manier van denken. Dat heeft wat tijd nodig. De oefening: “Wat zou een goede vriend of vriendin zeggen” kan helpen. Voelen wat er te voelen valt en dat aan iemand vertellen of opschrijven kan ook. En dat je meer vrolijkheid in de wereld kunt brengen door goed voor jezelf te zorgen, was voor mij echt een Eye Opener.
Onlangs heb ik deze nog toegepast toen ik na een huilerig weekend maandagochtend als een uitgeperste citroen wakker werd. Ik heb een zonnebril opgezet, mijn tas gepakt en ben de hele ochtend op het strand aan het water gaan zitten. Staren naar de meeuwen en een tijdschrift gaan lezen. Eigenlijk moest ik aan het werk, maar hier had ik overduidelijk behoefte aan! En het is waar: doordat ik pauze had genomen, voelde ik me daarna stukken beter en kon ik ’s middags ook weer aardiger zijn tegen mijn zoon, de buurvrouw en andere mensen .
Wat mij ook heeft geholpen, is het realiseren dat een strenge juf in je hoofd of een aandacht trekkende aap op je schouder niet per se slecht is. Zoals schrijver Danny Gregory van Shut your monkey zegt: ‘Het is een deel van wat jou, jou heeft gemaakt. Probeer hem of haar niet chirurgisch uit je hoofd te verwijderen of compleet te deleten, maar geef hem of haar ook niet de regie over je leven.’
En neemt de aap of juf toch af en toe de touwtjes in handen, wees dan soepel voor jezelf. Probeer het morgen gewoon nog een keer. Je hebt altijd een tweede kans. En een derde. En een honderdste. Want daar was het uiteindelijk allemaal om begonnen. minder hard zijn voor jezelf.
Eveline
Wil je meer weten of hulp, neem gerust contact met mij op.
