Dyslexie, wat is dat en waar komt dit vandaan?
Wat is dyslexie
Wist je dat het woord Dyslexie (uit het Grieks δυς- dys- (“beperkt”) en λέξις lexis (“woord”), dus beperkt lezen) (ook wel als woordblindheid aangeduid) is en een verzamelnaam voor een aantal aandoeningen die gepaard gaan met problemen met vooral geschreven taal. Er zijn verschillende vormen en gradaties van dyslexie met mogelijk verschillende achterliggende oorzaken. Er zijn sterke aanwijzingen dat erfelijkheid een rol speelt bij dyslexie.
Onderzoek bij dyslexie
Oswald Berkhan was de eerste die in zijn onderzoek in 1881 over dyslexie schreef. Echter, zes jaar later, in 1887, bedacht Rudolf Berlin de term ‘dyslexie’. Een jongen met een normale intelligentie, die moeite had met lezen en schrijven. Bij hem werd voor het eerst de diagnose ‘dyslexie’ gebruikt.
De oorzaak van deze aandoening ligt op neurologisch gebied. Er bestaan veel verschillende vormen van dyslexie, waarbij de hersenen de interpretatie van auditieve en visuele informatie niet juist uitvoeren.
Hierdoor gaan de hersenen dit compenseren door andere hersenfuncties toe te passen. De gradatie van de aandoening speelt hierbij een belangrijke rol. Als de aandoening vroeg wordt ontdekt kan deze door middel van oefeningen en stimulering tot een beter functioneren van de hersenen op dit gebied leiden. Naast leesvaardigheid, woordenschat en spelling kan de aandoening ook betrekking hebben op spraak, handschrift, gehoor en schrijven.
Diagnose van dyslexie
In Nederland mag de diagnose dyslexie enkel gesteld worden door een arts, psycholoog of een orthopedagoog met een basisaantekening psychodiagnostiek (BAPD) en daarbij een speciale aantekening voor het stellen van de diagnose dyslexie. In Vlaanderen zijn ook Masters en Bachelors in de logopedie daarvoor opgeleid.
Voor het vaststellen van de diagnose moet worden uitgesloten dat de lees- en spellingproblemen een andere oorzaak hebben, zoals een andere stoornis of slecht lees- en spellingonderwijs op de basisschool. Daarnaast moet worden aangetoond dat met kwalitatief goede bijlessen de achterstand niet ingelopen wordt.
Dyslexie erfelijk
Veel mensen vragen zich af of dyslexie erfelijk is. Wat we nu weten is dat dyslexie de neiging heeft familiegebonden te zijn, en familieleden van dyslectici hebben vaak andere taalproblemen. Dyslexie komt vaker voor bij jongens dan bij meisjes en er zijn sterke aanwijzingen dat het erfelijk is. De kans dat een jongen dyslectisch wordt als zijn vader het ook is, is wellicht 50%. Dit is iets lager voor meisjes. Genmarkers op de chromosomen 1 en 15 zijn geïdentificeerd in dyslectische families en een connectie met chromosoom 6 in het gebied van het menselijk leukocyt complex verklaart wellicht een veel gerapporteerde associatie tussen dyslexie en auto-immuniteitsziekte[bron?]. Er zijn ook ontwikkelingen op neurologisch gebied. Er zijn aanwijzingen die wijzen in de richting van de perisylvanische gebieden en na onderzoek op overledenen werd een ongewone symmetrie van het planum temporale met corticale dysplasie en littekens gevonden.
De resultaten van grootschalig onderzoek bij tweelingen suggereren dat de gevoeligheid voor spraakklanken, gemeten door het gevoel voor rijm te testen, correleert met fonologische leesvaardigheden.
Vroege jeugd
Dyslexie is een ontwikkelingsstoornis die personen van alle leeftijden betreft, maar de symptomen verschillen per leeftijd. Tijdens onderzoek bij kinderen onder de leeftijd van twee en half jaar met erfelijk risico is gebleken, dat er problemen zijn met de spraakproductie en grammaticale ontwikkeling. Hun woordenschat wordt dan trager dan bij andere kinderen tijdens de schoolleeftijd. Dit resulteert in een achterstand in fonologische ontwikkeling en kennis van het alfabet bij jonge schoolkinderen. Meldingen van ouders van achterstanden met spraak en taal bij kinderen met leesmoeilijkheden zijn gewoon in epidemiologische studies.
Herkenning van dyslexie
Dyslexie toont zich in volle omvang bij kinderen in de schoolgaande leeftijd. Hoewel in de meeste gevallen de spraakwaarneming intact is, hebben dyslectische kinderen moeite om na te denken over de geluidsstructuur van gesproken woorden. Zulke fonologische problemen maken het moeilijk te leren de verbinding te leggen tussen klanken en letters van gedrukte woorden. De meeste dyslectische kinderen hebben moeite met een fonetische benadering bij het lezen, en bij het spellen zijn ze niet in staat de klankstructuur van woorden weer te geven.
Hoewel dyslectische kinderen veel van hun problemen overwinnen, hebben ze later als volwassenen subtiele problemen met luisteren en lees- en schrijfvaardigheid. Door functioneel hersenonderzoek beginnen we te begrijpen waarom dit zo is. Het is gebleken dat wanneer dyslectische volwassenen moeten zeggen of woorden rijmen, en dus verbale kortetermijngeheugen taken moeten uitvoeren, ze alleen een deel van de hersengebieden gebruiken die normaal betrokken zijn. Waarschijnlijk is, dat hun fonologische moeilijkheden het gevolg zijn van een zwakke verbinding tussen de taalgebieden aan de voor- en achterkant van de linkerhersenhelft.
Dyslexie symptomen kinderen
Wat heel belangrijk is zijn om de symptomen, verschijnselen en klachten van dyslexie bij kinderen op tijd te ontdekken. Dit is belangrijk bij kinderen met dyslexie, omdat de grove en de fijne motoriek achter blijven bij die van leeftijdgenootjes. Wat helaas altijd zo zal blijven. Een ander symptoom van dyslexie is dat de spraak van het kind zich langzamer ontwikkeld, dan bij andere kinderen en dat het kind later is met praten. Sommige kinderen met dyslexie beginnen ook later met kruipen en lopen.
Zodra het kind op de lagere school zit, worden symptomen van dyslexie nog duidelijker, doordat de letterherkenning veel langer duurt dan bij leeftijdgenootjes. Vooral het schrijven in spiegelschrift en het omdraaien van letters en cijfers als bijvoorbeeld d en b, 6 en 9 zijn duidelijke voorbeelden. Ook na eindeloos oefenen blijven deze problemen bestaan. Het kind blijft over het geheel genomen achter bij klasgenootjes, heeft gauw last van hoofdpijn en is snel moe. Het maken van huiswerk is een zware taak voor het kind, omdat het erg veel inspanning kost.
Dyslexie symptomen volwassene
Er bestaan ook verschillende symptomen, waarmee je dyslexie bij volwassenen kunt zou kunnen herkennen. Wat je ziet is dat een volwassene met dyslexie vaak heeft moeite met het herkennen van bijvoorbeeld verkeersborden. Ook zie je dat sommige een slecht richtinggevoel en ruimtelijk inzicht hebben. Wat wel het voordeel is van iemand met dyslexie is, dat hij of zij heel goed is in overzicht bewaren. Wat ze goed kunnen dat hij of zij het totaalbeeld goed onthouden, terwijl het onthouden van details moeizamer gaat. Informatie wordt door mensen met dyslexie beter onthouden, ze kunnen goed logisch denken en zijn vaak praktisch goed ingesteld. Wat je ook ziet dat veel mensen met dyslexie, vaker in praktische beroepen belanden.
Onderzoek naar dyslexie
Kennis van de indicatoren voor leesvaardigheden en dyslexie heeft tot vernieuwingen in de behandeling geleid. Een baanbrekend onderzoek toonde aan dat kinderen die slecht presteerden in een fonologische verwerkingstaak voordat zij schoolgaand waren, duidelijk baat hadden bij een training in klank categorisatie door middel van rijm en alliteratie, vooral wanneer dit gecombineerd werd met het leren van letterklanken. Als gevolg hiervan is bewezen dat training op het gebied van fonologische bewustheid gecombineerd met gestructureerde leesoefeningen, een effectieve behandeling is voor slechte lezers. Het geeft betere vooruitgang dan training in lezen of fonologische bewustheid alleen.
